با شنیدن واژه‌ی جغرافیا، تصوری که به ذهن خطور می‌کند، حفظ کردن نام شهرها، کشورها، قاره‌ها، دریاها و نقشه‌برداری از آن‌ها و ... است. این در حالی است که دانستن این موارد تنها بخش کوچکی از این دانش گسترده را تشکیل می‌دهد. اگر بخواهیم اطلاعات بیش‌تری در مورد این علم داشته باشیم؛ ضروری است که در مورد تاریخچه، تعاریف، کاربردها و آینده‌ی شغلی این رشته، اطلاعاتی هر چند مختصر داشته باشیمتقریباً 2300 سال قبل، برای اولین بار «اراتوستن» دانشمند بزرگ یونانی، کلمه‌ی جغرافیا را به‌کار گرفت و از آن تاریخ تاکنون جغرافیا به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین رشته‌های علمی شناخته می‌شود.
او از جغرافیا تعریفی این چنین ارائه می‌دهد: «مطالعه‌ی زمین به‌عنوان جایگاه انسان.»
به عبارت دیگر، جغرافیا دانشی است که درباره‌ی سطح زمین و پدیده‌های طبیعی، آب و هوا، رستنی‌ها، خاک، فراورده‌ها و مانند آن و پراکندگی آن‌ها بر روی زمین و روابط آن‌ها با انسان گفت و گو می‌کند.
از جغرافیا تاکنون تعاریف بسیار متعدد و متنوعی ارائه شده است ولی هنوز بین جغرافی‌دانان مختلف در سطح جهان، اجماعی در تعریف واحدی از این علم وجود ندارد که این خود نشان دهنده‌ی پویایی این رشته‌ی علمی و سمت و سوی کمال‌گرایانه‌ی آن است. اما به جرأت می‌توان گفته که در همه‌ی تعاریف موجود درباره‌ی جغرافیا، همواره دو عامل «انسان» و «محیط» لحاظ گردیده‌اند.
اهمیت رشته‌ی جغرافیا:
در حال حاضر، در بیش‌تر کشورها به‌ویژه کشورهای پیشرفته، اهمیت دانش جغرافیا تا حد زیادی آشکار شده است و دانشمندان این شاخه‌ی علمی در زمینه‌های متنوع و متعددی به مطالعه و تحقیق مشغول هستند. دانشمندان جغرافیا ضمن شناخت گسترده از محیط‌های جغرافیایی و فرصت‌ها و کاستی‌های موجود، به دنبال پیدا کردن بهترین راه تعامل انسان با محیط پیرامون هستند و آن‌چه که امروز با عنوان توسعه‌ی پایدار مطرح است بیش از هر رشته‌ای در حیطه‌ی دانش جغرافیا می‌گنجد. جغرافیا به دلیل ماهیت بین‌رشته‌ای از یک سو و دوجانبه بودن آن از سوی دیگر (یعنی لحاظ کردن دو عامل انسان و محیط در کنار یک‌دیگر) بهتر از هر رشته‌ی دیگری می‌تواند در مسیر ایجاد فضای جغرافیایی مطلوب و پیدا کردن راهی برای بهتر زیستن انسان‌ها گام بردارد.
گرایش‌های رشته‌ی جغرافیا:
به علت گستره‌ی تعریف علم جغرافیا و ماهیت بین بخشی آن و همین طور ارتباط گسترده‌ی آن با سایر رشته‌های علمی به‌ویژه رشته‌های مربوط به علوم انسانی و اجتماعی، گرایش‌های دانشگاهی متنوعی از این رشته در دانشگاه‌ها تدریس می‌گردد. گرایش‌های دانشگاهی فعلی موجود در دانشکده‌ی جغرافیای دانشگاه تهران به شرح زیر است:
ردیف |
گروه آموزشی |
گرایش تحصیلی |
1 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم |
2 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری |
3 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیا و برنامه‌ریزی روستائی |
4 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیای انسانی |
5 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیای انسانی (گرایش شهری و روستائی) |
6 |
جغرافیای انسانی |
جغرافیای سیاسی |
7 |
جغرافیای طبیعی |
آب و هوا شناسی |
8 |
جغرافیای طبیعی |
جغرافیای طبیعی |
9 |
جغرافیای طبیعی |
جغرافیای طبیعی (گرایش اقلیم و ژئومورفولوژی) |
10 |
جغرافیای طبیعی |
جغرافیای طبیعی- اقلیم شناسی |
11 |
جغرافیای طبیعی |
جغرافیای طبیعی- ژئومورفولوژی |
12 |
جغرافیای طبیعی |
ژئومورفولوژی |
13 |
کارتوگرافی |
جغرافیا-کارتوگرافی |
14 |
کارتوگرافی |
سنجش از دور وسیستم اطلاعات جغرافیایی |
آینده ی شغلی:
فارغ‌التحصیلان جغرافیا بسته به این‌که در کدام یک از گرایش‌های این رشته تحصیل کنند، می‌توانند در سازمان هواشناسی، سازمان زمین‌شناسی، سازمان نقشه‌برداری کشور، سازمان برنامه و بودجه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، سازمان محیط زیست، شهرداری‌ها و وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، مسکن و شهرسازی، کشاورزی، صنایع دفاع و نفت و زیرمجموعه‌های مربوط به آن‌ها مشغول به کار شوند، هم‌چنین می‌توانند به‌عنوان بازاریاب در سطح ملی و بین‌المللی فعالیت کنند. فارغ‌التحصیلان جغرافیای شهری و همین‌طور برنامه‌ریزی توریسم می‌توانند به‌عنوان راهنمای گردشگران داخلی و خارجی عمل نمایند و هم‌چنین فارغ‌التحصیلان جغرافیای نظامی می‌توانند به‌راحتی جذب سازمان‌های سیاسی و نظامی شوند شوند.
از نکات قابل تذکر به کسانی که قصد انتخاب این رشته را به‌عنوان رشته‌ی مطلوب و مورد علاقه برای ادامه‌ی تحصیل خود دارند این است که موفقیت در تحصیل این رشته، علاوه‌بر تسلط نسبی بر دروسی مثل ریاضی و آمار و مدل‌سازی به علاقه و روحیه‌ی کنکاش و گردشگری در برخی از گرایش‌های آن نیازمند است. هر کدام از گرایش‌های این رشته دارای ماهیت‌های بسیار متفاوتی با بقیه است. به‌عنوان مثال، در تحصیل رشته‌ی جغرافیای طبیعی و کارتوگرافی نیاز مبرمی به ریاضیات و هندسه احساس می‌شود. و یا در تحصیل جغرافیای انسانی تسلط نسبی بر آمار و مدل‌سازی و از سوی دیگر علاقه‌مندی به مسائل جامعه‌شناسی و ... ضروری به نظر می رسد.
فاطمه سخائی؛ کارشناس ارشد جغرافیای انسانی
منبع:قلم چی
